5. Aşama- Stresle başa çıkabilmenin yolları

Stresle başa çıkma ile ilgili kurslar, artık başarılı şirketlerin eğitim programlarının en önemli bölümünü oluşturuyor. Eminim bu gelişme, yöneticilerin birdenbire fedakâr insanlar olmalarından kaynaklanmıyor. Bu insanlar, sadece stresle başa çıkmayı öğrenmenin randımanı arttırdığını farkettiler. Anababalann da aynı dersi almasında yarar görüyorum. Üstelik onların yaşadığı stres, iş yaşamındaki stresten çok daha yoğundur. Anababalık görevi fiziksel, duygusal ve zihinsel olarak çok fedakârlık gerektirir. Üstelik kendinizi kötü hissettiğiniz durumlarla başa çıkabilmek için, yaptığınız fedakârlıkların ödülünü de çok geç alırsınız.

Stresle başedememenizin çocuklarınızın özgüven kazanmasında ne tür olumsuz etkileri olur? iki önemli etkisi olduğu kanısındayım: ilki çok stresli iken, yeterince sabırlı olamayıp davranmanız gerektiği gibi davranamamak. Örneğin, çok stresliysek:

- çocuğumuz ayakkabısını bağlamaya çalışırken, sabredemeyip biz bağlarız.
- çocuğumuzun oyuncaklarıyla yaptığı "şahane" kaleyi farketmeyip, sadece yerdeki dağınıklığı görürüz.
- çocuğumuzun mazeretini dinlemeden, geç geldiği için bağırıp çağırmaya başlarız.

ikincisi, daha önce de söz ettiğim gibi, çok stresliyken hemen içimizdeki yaralı çocuğa ya da içgüdüsel anababaya dönüveririz.

Herkesin strese karşı tepkisi ve tepki göstermeden önceki, kendini baskılama süresi farklıdır. Kimi anababalar çocuğun huysuzluk nö-betleriyle rahatlıkla başa çıkarken, kimileri buna hiç dayanamaz. Aynı şekilde, kimileri bir bardak çay ya da kahve içerek veya bahçede bir tur atarak iç huzuruna kavuşurken, kimilerinin yıpranmış sinirlerini düzeltebilmesi için en az bir saatlik aromaterapiye gereksinimi vardır. Stresle başedebilme stratejilerinin ya da programlarının kişilerin gereksinimine göre hazırlanması gerekir. Bu nedenle, kişinin düzenli olarak kendini değerlendirmesinin, stresle başa çıkabilmenin anahtarı olduğuna inanıyorum.

Olumsuz stres tepkilerinin kendimizdeki belirtilerini saptamaya çalışırken, şu alanlara objektif olarak bakabilmemiz gerekir:

" fiziksel sağlığımız
- duygusal durumumuz
- zihinsel işlevimiz
- davranışlarımız

Bu işi kolaylaştırmanın en iyi yolu, kendimizde gözlemlediğimiz belirtileri yine bir listeye (kafamızda ya da kağıt üzerinde) dökmektir. Bunlar, tahammül eşiğimizi geçtiğimizde gösterdiğimiz belirtilerdir. Böyle bir listeye gereksinim duymamızın nedeni, üzerimizdeki baskının farkına varıncaya kadar, stresin sürekli artmasıdır.

Stresin neden olduğu sürekli artan baskı ile başa çıkabilmek için, vücudumuz fazladan adrenalin ve enerji artışına neden olan diğer hormonları salgılamaya başlar. Vücudumuzda gerçekleşen bu aşırı yükleme, kendimizi "biraz" iyi hissetmemiz ve daha az fiziksel acı çekmemiz gibi bir etki yapar, işte bu nedenle, aşırı stresli insanlar üzerlerindeki baskılar arttıkça "hayır" demeyi bilemezler ve bu olumsuz etkilerin farkına varamazlar. Ve günün birinde aniden "patlama noktası"na gelirler. Bunun ortaya çıkış biçimi "şiddetli baş ağrısı"ndan "aşırı öfke"ye kadar değişik şekillerde olur.

Bir sonraki alıştırma, kendi uyarı sinyallerinizi tanımanızda size yardımcı olacak. Bunlar sizin kişisel belirtilerinizdir ve ne kadar sınırda olduğunuzu saptamanızda size yardımcı olacaktır. Bunların ortaya çıkmaya başladığını hissettiğiniz zaman, rahatlamanızı sağlayacak birtakım etkinliklere başlamanız gerekir. Bu etkinliklerle zihninizi ve bedeninizi eski rahat ve etkin işlev görebilme düzeyine getirebilirsiniz. (Ancak, unutmayın ki, yaşamları çok yoğun olan anababalann sürekli bir iç huzuru ve sakin bir yaşam sürme istekleri düşperestlik olur.) Yeniden canlanmanız ve rahatlamanız, elbette, sizin kişiliğinize ve yaşam tarzınıza bağlıdır. Şunu da unutmamanız gerekir: Stresi tedavi edecek mucizevi bir tedavi yöntemi yoktur. Her birimizin rahatlayabilmek için kendi bireysel formüllerimizi deneyerek bulmamız gerekir.

"Dinlenmeye hiç vakit bulamadığınız zaman, dinlenmenin zamanı gelmiştir."
Sydney Harris

ALIŞTIRMA: Stres uyan sinyalleri

Aşağıdaki her bölüm için, kendinizi baskı altında hissettiğiniz zaman ortaya çıkan belirtilerin bir listesini yapın.

Stresin fiziksel belirtileri

Örneğin: Avuçlarda terleme; nefessiz kalma; baş dönmesi; çarpıntı; hazımsızlık; mide krampları; bulantı; gözlerde yorgunluk; omuzlarda, sırtta ya da boyunda ağrı; adalelerde yorguluk; karıncalanma; kulaklarda uğultu; diş sıkmaktan ya da gıcırdatmaktan kaynaklanan diş ağrısı; sık idrara çıkma; ciltte döküntü; idrar yolu enfeksiyonları; sinüs problemleri; sık sık viral enfeksiyonlara yakalanma; kilo alma ya da verme; kabızlık ya da ishal; cilt sorunları; nevralji; regl kanamalarında düzensizlik. Şimdi aşağıdaki boş yere strese karşı kendi fiziksel tepkilerinizi liste halinde yazın.

Stresin duygusal belirtileri

Örneğin: Huzursuzluk, alınganlık ve çabuk sinirlenme; en ufak bir nedenle ağlamaya başlama; aşırı duyarlılık; depresyon; şaşkınlık; kayıtsızlık; zihinde karışıklık; can sıkıntısı ve keyifsizlik; karamsarlık; "aptalca" suçluluk duyguları; benlik saygısında düşüş; çaresizlik; paranoya; güvensizlik; yalnızlık; tutarsız ve gereksiz sinirlilik. Şimdi aşağıdaki boş yere strese karşı kendi fiziksel tepkilerinizi liste halinde yazın.

Stresin davranışsal belirtileri

Örneğin: Huzursuzluk; olayları büyütmek; boş yere bir işten ötekine koşuşturmak; karar vermede zorluk çekmek; plansız davranmak; her işi ertelemek; maddi konularda plansız davranmak; sürekli birşeylerini kaybetmek; sürekli bir yerlere çarpmak; çok fazla konuşmak; sürekli yakınmak; kaşınmak ya da tırnak yemek gibi sinirli alışkanlıklar; sigara, içki ya da yemek yemede artış; uykusuzluk; kabus görme; sürekli geç kalma; dağınıklık; üstüne başına özen göstermeme; sürekli tartışma; öfke ve huysuzluk; başkalarına iş vermede isteksizlik; aşırı koruma duygusu; iktidarsızlık; libidoda düşüş; kendini iyi ifade edememe; iletişim kurma ve başkalarını dinlemede azalma; yeniliklere adapte olmada güçlük çekme. Şimdi aşağıdaki boş yere strese karşı belirtilerinizi liste halinde yazın.

Kendinizde saptadığınız stres belirtilerinin giderek daha sık ortaya çıktığını farkeder ve rahatlama amacıyla katıldığınız etkinliklerin artık bir yararını görmemeye başlarsanız, artık alışkanlıklarınız ve yaşam tarzınız için kökten bazı değişiklikler yapmanız gerekecek demektir.

Kişilik geliştirmeyle ilgili uygun bir çalışmaya başlamalısınız. Stresi önleyebilmeniz için yapmanız gereken eylem planını aşağıdaki alıştırmayla yapabilirsiniz.

ALIŞTIRMA: Stresi önleyebilmek için eylem planı

• Aşağıdakilerin size yararı olup olmayacağını kendinize sorun:

- daha besleyici bir diyet (daha fazla enerji alabilmeniz için)
- yeni bir egzersiz planı (gerilimi azaltabilmeniz için)
- kendini iyi ifade edebilme dersi (haklarınızı savunabilmeniz için)
- zamanı iyi kullanabilme (daha iyi organize ve planlı olmabilmeniz için)
- iletişim becerisi (ilişkilerinizi düzeltebilmeniz için)
- meditasyon dersi (düşüncelerinizi ve yaratıcı gücünüzü kullanabilmeniz için)
- huzursuzluk ve sinirle başa çıkabilme (duygularınızı daha iyi kontrol edebilmeniz için)
- bütçe yapmak (maddi durumunuzu daha iyi kontrol altında tutabilmeniz için)
- felsefe (yaşamınızdaki önceliklerinizi saptayabilmeniz için)
- Kendin Yap dersleri (başkalarının yardımına daha az gereksinim duymanız için)
- yeni arkadaşlıklar (daha çok destek alabilmeniz ve iyi vakit geçirebilmeniz için)

Şimdi aşağıdaki boş yere bu konudaki kendi fikirlerinizi yazın:

Düşünün bir kere, stresle başa çıkmayı öğrendiğiniz zaman, stresle başa çıkma konusunda çocuklarınıza ne kadar iyi bir model olacaksınız.

Sakinlik özgüven için gereken en önemli unsurdur.


Konular